Làm việc tại Nhật Bản không chỉ mở ra cơ hội phát triển sự nghiệp mà còn đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm túc các chuẩn mực lao động. Các quy định khi làm việc tại Nhật Bản là nền tảng để người lao động nước ngoài hòa nhập, bảo vệ quyền lợi và duy trì công việc ổn định trong môi trường chuyên nghiệp.
Các quy định khi làm việc tại Nhật Bản là gì?
Các quy định khi làm việc tại Nhật Bản là tập hợp các điều luật, thông tư hành chính và nội quy nội bộ do chính phủ Nhật Bản cùng các doanh nghiệp ban hành nhằm điều chỉnh quan hệ lao động.
Những quy định này đóng vai trò bảo vệ quyền và nghĩa vụ của cả người lao động lẫn người sử dụng lao động. Nội dung bao gồm thời gian làm việc, lương thưởng, chế độ nghỉ ngơi, điều kiện hợp đồng, bảo hiểm xã hội, tư cách lưu trú hợp pháp và văn hóa doanh nghiệp. Việc nắm vững các quy định này giúp người lao động nước ngoài làm việc an toàn, đúng luật và được đảm bảo quyền lợi rõ ràng.
Xem thêm: Tìm VIệc, Tuyển Dụng Tiếng Nhật
Thời gian làm việc và chế độ nghỉ ngơi theo luật Nhật
Luật lao động Nhật Bản quy định rõ ràng về thời gian làm việc nhằm bảo vệ sức khỏe và quyền lợi của người lao động. Theo đó, thời gian làm việc tiêu chuẩn là không quá 8 giờ mỗi ngày và 40 giờ mỗi tuần, trừ một số ngành đặc thù như sản xuất nhỏ hoặc bán lẻ có thể làm đến 44 giờ/tuần nếu được phép đặc biệt.
Trong trường hợp phát sinh giờ làm thêm, tổng thời gian làm thêm không được vượt quá 45 giờ/tháng và 360 giờ/năm. Nếu doanh nghiệp có nhu cầu vượt giới hạn này, họ phải ký thỏa thuận làm thêm đặc biệt (gọi là “Thỏa ước 36”) với người lao động. Mức lương làm thêm ít nhất bằng 125% mức lương cơ bản.
Người lao động cũng được đảm bảo thời gian nghỉ ngơi hợp lý. Nếu làm việc trên 6 giờ/ngày, họ có quyền nghỉ trưa tối thiểu 45 phút; nếu làm trên 8 giờ/ngày, thời gian nghỉ tối thiểu là 60 phút. Ngoài ra, người lao động phải được nghỉ ít nhất 1 ngày mỗi tuần, hoặc 4 ngày trong 4 tuần nếu có lý do chính đáng.
Chế độ nghỉ lễ bao gồm các ngày nghỉ quốc gia và nghỉ phép hàng năm có lương, được tính dựa trên thâm niên làm việc. Những quy định này đảm bảo sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống cho người lao động tại Nhật.
Mức lương tối thiểu và các khoản phụ cấp bắt buộc
Mức lương tối thiểu tại Nhật Bản được chính phủ quy định theo từng tỉnh, thành phố và cập nhật hằng năm dựa trên điều kiện kinh tế. Người sử dụng lao động không được phép trả lương thấp hơn mức quy định này. Hiện nay, mức lương tối thiểu dao động khoảng 900 đến hơn 1.100 yên/giờ tùy theo khu vực, với Tokyo là nơi có mức cao nhất.
Ngoài lương cơ bản, người lao động còn được hưởng nhiều khoản phụ cấp bắt buộc nếu phát sinh làm thêm giờ. Cụ thể, làm thêm vào ngày thường phải được trả ít nhất 125% so với lương giờ thông thường. Nếu làm thêm vào ngày nghỉ, mức chi trả tối thiểu là 135%. Trường hợp làm việc vào ban đêm (từ 22h đến 5h sáng hôm sau), người lao động được nhận tối thiểu 125% tiền lương, và nếu làm thêm giờ trong khung thời gian này thì mức trả có thể lên đến 150%.
Ngoài ra, một số doanh nghiệp còn áp dụng phụ cấp đi lại, phụ cấp chuyên cần, phụ cấp nhà ở hoặc trợ cấp công việc nặng nhọc, tùy theo chính sách công ty. Người lao động nên kiểm tra kỹ nội dung hợp đồng để đảm bảo quyền lợi hợp pháp được ghi rõ ràng và minh bạch.
Quy định về bảo hiểm và quyền lợi xã hội
Người lao động tại Nhật Bản, bao gồm cả lao động nước ngoài, bắt buộc phải tham gia vào hệ thống bảo hiểm xã hội nhằm đảm bảo an sinh trong suốt quá trình làm việc. Hệ thống này bao gồm bốn loại bảo hiểm chính: bảo hiểm y tế, bảo hiểm hưu trí, bảo hiểm lao động và bảo hiểm thất nghiệp.
Bảo hiểm y tế cho phép người lao động được chi trả khoảng 70% chi phí khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế. Phần còn lại do người lao động tự chi trả. Trong trường hợp nghỉ sinh con hoặc điều trị dài ngày, bảo hiểm cũng có thể hỗ trợ một phần thu nhập bị mất.
Bảo hiểm hưu trí giúp người lao động nhận được lương hưu sau khi đến tuổi nghỉ hưu hoặc khi mất khả năng lao động do tai nạn, bệnh tật. Đối với người nước ngoài về nước sau khi nghỉ việc, có thể làm thủ tục xin hoàn trả một phần tiền đã đóng.
Ngoài ra, bảo hiểm lao động và thất nghiệp đảm bảo quyền lợi khi người lao động bị tai nạn nghề nghiệp hoặc mất việc không do lỗi cá nhân. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để bảo vệ người lao động trong những tình huống bất ngờ và giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống.
Hợp đồng lao động và điều kiện chấm dứt hợp đồng
Tại Nhật Bản, mọi hình thức tuyển dụng chính thức đều phải có hợp đồng lao động bằng văn bản. Hợp đồng này đóng vai trò pháp lý quan trọng, quy định rõ quyền và nghĩa vụ của cả người lao động và người sử dụng lao động. Có ba loại hợp đồng phổ biến: hợp đồng dài hạn (không xác định thời hạn), hợp đồng ngắn hạn (xác định thời hạn) và hợp đồng thử việc.
Nội dung hợp đồng lao động phải bao gồm các thông tin cơ bản như mức lương, thời gian làm việc, thời hạn hợp đồng, điều kiện làm thêm giờ, chế độ nghỉ phép, các khoản phụ cấp và hình thức thanh toán lương. Người lao động nên đọc kỹ hợp đồng và yêu cầu bản dịch rõ ràng trước khi ký, đặc biệt trong trường hợp không thành thạo tiếng Nhật.
Việc chấm dứt hợp đồng lao động cũng được quy định chặt chẽ. Người sử dụng lao động phải thông báo trước ít nhất 30 ngày hoặc bồi thường tương ứng nếu muốn đơn phương chấm dứt hợp đồng. Ngược lại, người lao động cũng cần thông báo nghỉ việc đúng thời hạn, thường là 14 ngày trước khi nghỉ đối với hợp đồng không xác định thời hạn. Những điều khoản này giúp bảo đảm tính công bằng và minh bạch trong mối quan hệ lao động.
Tư cách lưu trú và điều kiện làm việc hợp pháp
Để có thể làm việc hợp pháp tại Nhật Bản, người nước ngoài bắt buộc phải có tư cách lưu trú phù hợp với loại hình công việc đảm nhận. Một số tư cách lưu trú phổ biến dành cho người Việt bao gồm: kỹ năng đặc định (Tokutei Gino), thực tập kỹ năng (Gino Jisshuu), và kỹ thuật – nhân văn – nghiệp vụ quốc tế.
Tư cách lưu trú quy định rõ phạm vi công việc được phép làm, thời gian lưu trú và quyền lợi đi kèm. Ví dụ, visa kỹ năng đặc định loại 1 cho phép làm việc trong các ngành đang thiếu hụt nhân lực như điều dưỡng, xây dựng, nhà hàng, trong thời hạn tối đa 5 năm. Visa kỹ thuật – nhân văn – quốc tế thường dành cho lao động có trình độ chuyên môn, có thể gia hạn nhiều lần và cho phép bảo lãnh người thân.
Người lao động cần ký hợp đồng lao động đúng ngành, đúng tư cách lưu trú và được cấp Giấy chứng nhận tư cách lưu trú (COE) trước khi xin visa tại đại sứ quán hoặc lãnh sự quán Nhật Bản. Làm việc sai tư cách hoặc hết hạn visa mà không gia hạn kịp thời có thể dẫn đến bị trục xuất hoặc cấm nhập cảnh trong thời gian dài.
Các quy định đặc biệt theo ngành nghề
Một số ngành nghề tại Nhật Bản có những quy định lao động riêng biệt, nhằm thích ứng với tính chất công việc và đảm bảo an toàn cho người lao động. Những ngành thường áp dụng quy định đặc thù bao gồm xây dựng, điều dưỡng, chế biến thực phẩm và nông nghiệp.
Trong ngành xây dựng, người lao động phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn lao động, sử dụng thiết bị bảo hộ đúng quy cách và thường xuyên tham gia huấn luyện an toàn. Giờ làm việc có thể thay đổi theo mùa, đặc biệt vào mùa hè và mùa đông.
Với ngành điều dưỡng, yêu cầu về kỹ năng tiếng Nhật thường cao hơn các ngành khác. Người lao động cần đạt trình độ tiếng Nhật tối thiểu N4 hoặc N3, đồng thời phải hiểu rõ quy định về chăm sóc người cao tuổi, bệnh nhân và tác phong ứng xử trong môi trường y tế.
Các ngành chế biến thực phẩm hoặc nông nghiệp thường yêu cầu làm việc trong môi trường đặc biệt (nhiệt độ lạnh, vận hành máy móc), do đó quy định về giờ làm, nghỉ ngơi và bồi dưỡng sức khỏe cũng được kiểm soát chặt chẽ hơn so với các ngành văn phòng.
Văn hóa doanh nghiệp Nhật và nội quy công ty
Môi trường làm việc tại Nhật Bản được đánh giá cao về tính kỷ luật, trách nhiệm và chuẩn mực ứng xử. Người lao động nước ngoài khi làm việc tại đây cần hiểu và tuân thủ các nội quy nội bộ cũng như thích nghi với văn hóa doanh nghiệp đặc trưng.
Một trong những yếu tố quan trọng là đúng giờ. Việc đi làm trễ dù chỉ vài phút cũng được xem là thiếu chuyên nghiệp. Bên cạnh đó, trang phục luôn phải chỉnh tề, gọn gàng, phù hợp với đặc thù công việc, đặc biệt trong các lĩnh vực dịch vụ, văn phòng hoặc tiếp xúc khách hàng.
Cách giao tiếp trong công sở tại Nhật cũng đề cao sự tôn trọng thứ bậc. Người lao động cần sử dụng kính ngữ khi nói chuyện với cấp trên, lắng nghe ý kiến đồng nghiệp và không tranh luận trực tiếp một cách cảm tính. Ngoài ra, thái độ làm việc tích cực, chủ động và tinh thần đồng đội luôn được đánh giá cao.
Việc chấp hành nghiêm túc nội quy công ty không chỉ giúp người lao động hòa nhập tốt mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển lâu dài trong môi trường làm việc chuyên nghiệp và cạnh tranh.
Tuân thủ đầy đủ các quy định khi làm việc tại Nhật Bản là yếu tố then chốt giúp người lao động Việt ổn định cuộc sống, duy trì công việc và mở rộng cơ hội phát triển sự nghiệp lâu dài. Khi nắm rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình, bạn không chỉ làm việc đúng pháp luật mà còn tạo dựng được hình ảnh chuyên nghiệp, đáng tin cậy trong mắt nhà tuyển dụng Nhật Bản.
Trí Nhân