Nhiều người nước ngoài khi sang Nhật làm việc đều băn khoăn về giới hạn và tính hợp pháp của các ca làm thêm. Câu hỏi làm thêm ngoài giờ ở Nhật có hợp pháp không không chỉ liên quan đến thu nhập mà còn đến quyền lưu trú, bảo hiểm và trách nhiệm pháp lý. Để làm rõ vấn đề này, chúng ta cần bắt đầu từ khung pháp lý cơ bản và các tình huống thực tế.
Làm thêm ngoài giờ ở Nhật có hợp pháp không?
Tại Nhật Bản, “làm thêm ngoài giờ” được gọi là zangyou (残業) – chỉ phần thời gian làm việc vượt quá khung giờ tiêu chuẩn được quy định trong luật lao động hoặc hợp đồng đã ký.
Với người lao động nước ngoài, đặc biệt là thực tập sinh hay du học sinh, đây không chỉ là chuyện tăng thu nhập mà còn là chủ đề gắn liền với visa, luật pháp và quyền lợi nghề nghiệp.
Về nguyên tắc, làm thêm ngoài giờ ở Nhật là hợp pháp, với điều kiện người sử dụng lao động phải tuân thủ đúng các quy định về thời gian, mức lương phụ cấp, và có ký kết thỏa thuận lao động phù hợp (gọi là thỏa thuận 36 – saburoku kyoutei). Người lao động cũng cần được thông báo rõ ràng và đồng ý về việc làm thêm.
Ngược lại, nếu không có thỏa thuận rõ ràng hoặc vượt giới hạn cho phép, hành vi yêu cầu làm thêm có thể bị xem là vi phạm pháp luật, gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động và uy tín của doanh nghiệp. Hiểu rõ khái niệm và điều kiện hợp pháp là bước đầu tiên để làm việc an toàn và đúng luật tại Nhật.
Xem thêm VIệc Làm Biên Dịch Tiếng Nhật tại Careerlink.vn
Quy định về thời gian làm việc và giới hạn làm thêm tại Nhật
Luật Tiêu chuẩn Lao động Nhật Bản (労働基準法) quy định thời gian làm việc tiêu chuẩn đối với người lao động là tối đa 8 giờ mỗi ngày và 40 giờ mỗi tuần. Bất kỳ khoảng thời gian nào vượt quá ngưỡng này đều được xem là làm thêm ngoài giờ và cần phải tuân theo các quy định bổ sung.
Để thực hiện việc làm thêm một cách hợp pháp, doanh nghiệp và người lao động phải ký kết một văn bản gọi là thỏa thuận 36 (サブロク協定 – saburoku kyoutei). Đây là điều kiện bắt buộc nếu công ty muốn yêu cầu nhân viên làm việc ngoài giờ tiêu chuẩn.
Theo quy định hiện hành, giới hạn làm thêm được phân theo hai trường hợp:
- Trường hợp thông thường: không quá 45 giờ mỗi tháng và 360 giờ mỗi năm.
- Trường hợp đặc biệt (đã ký thỏa thuận 36 mở rộng): tối đa 100 giờ trong một tháng (bao gồm cả làm thêm, làm đêm, làm ngày nghỉ), nhưng không vượt 720 giờ mỗi năm và không được làm thêm trên 80 giờ/tháng trong hai tháng liên tiếp.
Ngoài ra, người lao động cần được đảm bảo có thời gian nghỉ ngơi đầy đủ giữa các ca làm việc và không bị ép buộc làm thêm nếu không có thỏa thuận rõ ràng. Các giới hạn này nhằm bảo vệ sức khỏe, tinh thần và quyền lợi lâu dài cho người lao động tại Nhật.
Cách tính lương khi làm thêm giờ
Khi làm thêm ngoài giờ, người lao động tại Nhật được hưởng mức lương cao hơn so với lương làm việc trong giờ hành chính. Mức phụ cấp này được quy định cụ thể trong luật lao động và bắt buộc doanh nghiệp phải chi trả đúng theo tỷ lệ.
Cụ thể, phần lương làm thêm giờ được tính như sau:
- Làm thêm vào ngày thường: tăng 25% so với đơn giá lương cơ bản.
- Làm việc vào ban đêm (từ 22h đến 5h sáng hôm sau): tăng 50%.
- Làm vào ngày nghỉ, ngày lễ: tăng 35%.
- Trường hợp làm vừa ban đêm vừa vào ngày nghỉ: có thể cộng gộp các mức phụ cấp tương ứng.
Đối với người lao động nhận lương theo tháng, việc tính lương làm thêm thường dựa trên cách quy đổi lương tháng thành lương giờ, sau đó nhân với hệ số phụ cấp. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các khoản phụ cấp cố định như phụ cấp đi lại, nhà ở hay trợ cấp gia đình thường không được tính vào lương cơ bản để làm cơ sở trả lương làm thêm.
Việc hiểu rõ cách tính này giúp người lao động kiểm tra tính minh bạch trên bảng lương và đảm bảo không bị thiệt thòi về thu nhập khi làm việc ngoài giờ tại Nhật.
Làm thêm ngoài giờ với du học sinh và thực tập sinh
Không giống với người lao động chính thức, du học sinh và thực tập sinh tại Nhật có những giới hạn riêng khi làm thêm ngoài giờ. Đây là hai nhóm đối tượng được quản lý chặt chẽ về tư cách lưu trú, mục đích học tập hoặc đào tạo, vì vậy các quy định liên quan đến làm thêm đều rất rõ ràng và nghiêm ngặt.
Đối với du học sinh, việc làm thêm chỉ được thực hiện khi đã xin giấy phép hoạt động ngoài tư cách lưu trú (資格外活動許可). Sau khi được cấp phép, du học sinh có thể làm thêm tối đa 28 giờ mỗi tuần trong thời gian học kỳ, và tối đa 8 giờ mỗi ngày trong các kỳ nghỉ dài như nghỉ hè hoặc nghỉ đông. Việc làm quá số giờ quy định có thể dẫn đến việc bị cảnh cáo hoặc thậm chí không được gia hạn visa.
Với thực tập sinh kỹ năng (kỹ năng đặc định hoặc thực tập sinh kỹ năng số 1), việc làm thêm cũng phải tuân theo hợp đồng đào tạo đã đăng ký. Bất kỳ công việc nào ngoài phạm vi đào tạo hoặc vượt quá thời gian được ghi trong hợp đồng đều bị xem là vi phạm. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân người thực tập mà còn khiến doanh nghiệp bị điều tra, mất quyền tiếp nhận thực tập sinh trong tương lai.
Việc nắm rõ những giới hạn này là điều bắt buộc nếu muốn làm thêm hợp pháp và ổn định tại Nhật.
Quyền và trách nhiệm khi làm thêm ngoài giờ ở Nhật
Khi tham gia làm thêm ngoài giờ tại Nhật, người lao động không chỉ có quyền được hưởng các chế độ theo quy định mà còn phải thực hiện đầy đủ trách nhiệm nhằm bảo đảm tính minh bạch và hợp pháp trong công việc.
Về quyền lợi, người lao động có quyền được trả phụ cấp làm thêm theo đúng tỷ lệ đã quy định trong luật. Điều này bao gồm phụ cấp tăng lương cho các ca làm thêm vào buổi tối, ngày nghỉ và những khoảng thời gian vượt quá giới hạn bình thường. Ngoài ra, người lao động có quyền từ chối làm thêm nếu doanh nghiệp không có thỏa thuận hợp lệ, hoặc khi thời gian làm thêm vượt quá giới hạn pháp lý. Một quyền quan trọng khác là được nghỉ ngơi đầy đủ giữa các ca làm việc, đảm bảo sức khỏe và an toàn trong quá trình lao động.
Về trách nhiệm, người lao động cần tuân thủ thời gian làm việc hợp pháp, không tự ý nhận công việc ngoài hợp đồng đã ký hoặc vượt quá giới hạn thời gian cho phép. Đồng thời, cần chủ động thông báo với công ty nếu có vấn đề phát sinh liên quan đến việc làm thêm.
Để bảo vệ quyền lợi của mình, người lao động nên giữ lại các bằng chứng như bảng chấm công, bảng lương, tin nhắn xác nhận lịch làm việc. Trong trường hợp xảy ra tranh chấp, có thể tìm sự hỗ trợ từ những người hiểu luật hoặc tổ chức hỗ trợ lao động.
Hậu quả khi vi phạm quy định làm thêm tại Nhật
Vi phạm quy định về làm thêm ngoài giờ tại Nhật có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng không chỉ đối với người lao động mà cả với doanh nghiệp sử dụng lao động. Nhật Bản là quốc gia rất nghiêm túc trong việc quản lý lao động, đặc biệt với lao động nước ngoài, nên mọi hành vi vượt quá giới hạn pháp luật đều có thể bị xử lý.
Với người lao động, nếu làm thêm mà không có sự cho phép hợp pháp hoặc vượt quá số giờ quy định, hậu quả có thể bao gồm: bị cảnh cáo hành chính, không được gia hạn tư cách lưu trú, hoặc bị buộc phải rời khỏi Nhật. Trường hợp phổ biến là du học sinh làm quá 28 giờ/tuần hoặc thực tập sinh làm ngoài hợp đồng, dẫn đến bị trục xuất hoặc cấm nhập cảnh trong thời gian dài.
Đối với doanh nghiệp, việc không ký kết thỏa thuận 36 mà vẫn yêu cầu nhân viên làm thêm, hoặc che giấu số giờ làm thêm thực tế, có thể khiến công ty bị phạt hành chính nặng, bị cấm tuyển dụng lao động nước ngoài hoặc bị mất uy tín trong ngành. Ngoài ra, các vụ việc nghiêm trọng còn có thể bị đưa ra tòa án lao động.
Việc tuân thủ quy định làm thêm không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là yếu tố then chốt để xây dựng môi trường làm việc bền vững và đáng tin cậy tại Nhật Bản.
Làm việc tại Nhật không chỉ đòi hỏi kỹ năng mà còn là sự hiểu biết về luật pháp. Câu hỏi làm thêm ngoài giờ ở Nhật có hợp pháp không là lời nhắc nhở về trách nhiệm và quyền lợi của mỗi cá nhân. Khi nắm rõ và tuân thủ đúng quy định, mỗi giờ làm thêm sẽ trở thành bước đi an toàn, giúp bạn yên tâm lao động và gặt hái giá trị xứng đáng cho nỗ lực của mình.
Trí Nhân