Trong ngành xây dựng, vai trò của bộ phận kế toán không chỉ dừng lại ở việc ghi nhận sổ sách mà còn góp phần kiểm soát toàn bộ dòng tiền, chi phí và hiệu quả tài chính của từng công trình. Hiểu rõ kế toán xây dựng là gì giúp bạn nắm bắt được sự khác biệt của lĩnh vực này so với các mảng kế toán khác, đồng thời mở ra nhiều cơ hội nghề nghiệp bền vững trong tương lai.
Kế toán xây dựng là gì
Kế toán xây dựng là lĩnh vực kế toán chuyên theo dõi, ghi nhận và kiểm soát chi phí, doanh thu, nghĩa vụ tài chính theo từng công trình, với đặc thù thi công dài hạn và chi phí phát sinh nhiều giai đoạn.
Người làm kế toán xây dựng không chỉ phải nắm vững kiến thức kế toán – thuế mà còn cần hiểu rõ về hồ sơ công trình, dự toán, định mức thi công và các quy định pháp lý chuyên ngành. Họ đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo doanh nghiệp xây dựng vận hành hiệu quả về tài chính, hạn chế rủi ro trong thanh quyết toán, đồng thời cung cấp dữ liệu chính xác cho lãnh đạo ra quyết định đầu tư, điều chỉnh thi công hoặc kiểm soát dòng tiền.
Công việc và cách hạch toán kế toán xây dựng
Kế toán xây dựng đảm nhận vai trò trung tâm trong việc theo dõi toàn bộ hoạt động tài chính của từng công trình, từ giai đoạn chuẩn bị thi công đến khi quyết toán. Công việc này đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức kế toán và hiểu biết về vận hành dự án xây dựng.
Hạch toán kế toán theo tài khoản chi phí
Kế toán xây dựng sử dụng các tài khoản đặc thù để phản ánh chi phí liên quan đến từng công trình. Một số tài khoản thường gặp bao gồm TK 621 để hạch toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp như sắt, thép, xi măng; TK 622 ghi nhận chi phí nhân công trực tiếp như tiền lương, phụ cấp cho công nhân; TK 623 dùng cho chi phí sử dụng máy thi công gồm nhiên liệu, thuê hoặc khấu hao máy móc; TK 627 phản ánh chi phí sản xuất chung như quản lý đội thi công, văn phòng công trình, bảo hiểm… Tất cả các khoản chi phí này được tập hợp vào TK 154 – chi phí sản xuất kinh doanh dở dang, trước khi công trình hoàn thành và kết chuyển sang TK 632 – giá vốn hàng bán khi nghiệm thu và bàn giao.
Việc bóc tách và phân loại chi phí theo từng mã công trình giúp kế toán dễ dàng kiểm soát lãi/lỗ của từng dự án, đặc biệt khi doanh nghiệp thi công đồng thời nhiều công trình.
Ghi nhận kết quả và lập báo cáo công trình
Khi công trình hoàn thành một phần hoặc toàn bộ, kế toán cần căn cứ vào hồ sơ nghiệm thu, biên bản bàn giao và điều khoản hợp đồng để ghi nhận doanh thu. Doanh thu thường được ghi nhận theo phương pháp phần trăm hoàn thành hoặc theo từng đợt thanh toán tạm ứng/chuyển giai đoạn.
Sau khi ghi nhận doanh thu và chi phí, kế toán tiến hành kết chuyển sang tài khoản giá vốn, xác định lợi nhuận tạm tính và lập báo cáo công trình theo yêu cầu quản trị nội bộ. Các báo cáo thường bao gồm bảng tổng hợp chi phí theo công trình, báo cáo so sánh chi phí thực tế với dự toán và phân tích hiệu quả tài chính theo giai đoạn.
Quy trình hạch toán và lập báo cáo này đòi hỏi tính chính xác, đầy đủ chứng từ, và khả năng kiểm soát tiến độ – chi phí chặt chẽ để tránh thất thoát và hỗ trợ công tác quyết toán, kiểm toán về sau.
Kỹ năng và việc làm ngành kế toán xây dựng
Để đảm nhiệm tốt vị trí kế toán trong lĩnh vực xây dựng, người làm nghề cần trang bị những kỹ năng chuyên môn đặc thù bên cạnh kiến thức kế toán – tài chính cơ bản. Một trong những yêu cầu quan trọng nhất là khả năng bóc tách chi phí theo từng công trình, đọc hiểu bản vẽ kỹ thuật và nắm rõ định mức nguyên vật liệu, nhân công, máy móc. Những kỹ năng này giúp kế toán kiểm soát tốt chi phí thực tế phát sinh so với dự toán ban đầu, từ đó phát hiện và xử lý kịp thời các sai lệch trong quá trình thi công.
Ngoài ra, kế toán xây dựng cũng cần có tư duy phân tích số liệu, kỹ năng lập bảng phân bổ chi phí và theo dõi tiến độ tài chính của từng công trình. Khả năng tổ chức chứng từ, lưu trữ hồ sơ nghiệm thu, hóa đơn và hợp đồng đầy đủ, đúng quy định sẽ là yếu tố then chốt để phục vụ quyết toán công trình và xử lý tốt các đợt thanh tra, kiểm toán sau này.
Về thu nhập, mức lương của kế toán xây dựng phụ thuộc vào quy mô doanh nghiệp, số lượng công trình được phân công và kinh nghiệm cá nhân. Với người mới vào nghề, mức lương thường dao động từ 8 đến 12 triệu đồng mỗi tháng. Những người có từ 3 đến 5 năm kinh nghiệm, làm việc tại các công ty xây dựng vừa và lớn, có thể đạt mức thu nhập từ 15 đến 20 triệu đồng hoặc cao hơn nếu kiêm nhiệm vị trí kế toán trưởng dự án.
Xét về lộ trình phát triển nghề nghiệp, kế toán xây dựng có nhiều cơ hội thăng tiến rõ ràng. Bắt đầu từ vị trí kế toán viên công trình, bạn có thể tiến tới làm kế toán tổng hợp cho toàn bộ dự án, sau đó đảm nhận vai trò kế toán trưởng trong doanh nghiệp xây lắp hoặc tham gia quản lý tài chính tại các tổng thầu lớn. Nếu có thêm kỹ năng quản trị và ngoại ngữ, bạn hoàn toàn có thể mở rộng sự nghiệp sang lĩnh vực kiểm toán công trình, tư vấn tài chính hoặc quản lý chi phí cho các dự án vốn đầu tư công và tư nhân.
Phần mềm kế toán xây dựng được ưa chuộng
Trong bối cảnh các công trình ngày càng có quy mô lớn và đồng thời diễn ra ở nhiều địa điểm khác nhau, việc ứng dụng phần mềm kế toán chuyên dụng trở nên cần thiết đối với mọi doanh nghiệp xây dựng. Các phần mềm không chỉ hỗ trợ hạch toán chính xác mà còn giúp kế toán quản lý được toàn bộ vòng đời tài chính của công trình, từ khâu tập hợp chi phí, theo dõi vật tư, chấm công nhân sự cho đến lập báo cáo quản trị và phân tích hiệu quả đầu tư.
Với doanh nghiệp quy mô nhỏ hoặc thi công đơn công trình, phần mềm MISA hay 3TSOFT là lựa chọn phổ biến nhờ chi phí hợp lý, giao diện dễ sử dụng và tích hợp đầy đủ các chức năng kế toán cơ bản. Trong khi đó, những doanh nghiệp vừa và lớn thường ưu tiên sử dụng phần mềm như FAST, Bravo hoặc Faceworks, vốn có khả năng quản lý đa công trình cùng lúc, phân quyền linh hoạt và cho phép tuỳ biến theo yêu cầu từng doanh nghiệp.
Một số tiêu chí quan trọng khi lựa chọn phần mềm kế toán xây dựng bao gồm khả năng bóc tách và phân bổ chi phí theo từng hạng mục công trình, tính năng theo dõi tiến độ tài chính theo giai đoạn thi công, và khả năng kết nối với các bộ phận liên quan như kho, nhân sự, vật tư. Ngoài ra, phần mềm cần hỗ trợ trích xuất báo cáo linh hoạt, đáp ứng được yêu cầu thanh kiểm tra thuế, cũng như tối ưu hóa việc quyết toán công trình theo quy định.
Việc đầu tư đúng vào phần mềm không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn nâng cao độ chính xác, minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính công trình, yếu tố sống còn trong lĩnh vực xây dựng.
Quy định pháp lý và chuẩn mực kế toán
Hoạt động kế toán trong lĩnh vực xây dựng chịu sự điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp lý và chuẩn mực chuyên ngành. Việc nắm rõ các quy định này không chỉ giúp doanh nghiệp đảm bảo tính hợp pháp trong hạch toán mà còn tránh rủi ro khi quyết toán, thanh kiểm tra thuế.
Văn bản nền tảng đầu tiên là Thông tư 200/2014/TT-BTC do Bộ Tài chính ban hành, hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp, trong đó có quy định cụ thể về việc sử dụng tài khoản chi phí, kết chuyển giá vốn và lập báo cáo tài chính đối với các doanh nghiệp thi công công trình. Song song đó, Thông tư 78/2021/TT-BTC quy định chi tiết về hóa đơn điện tử, thời điểm lập hóa đơn, xử lý sai sót và lưu trữ dữ liệu, đặc biệt quan trọng trong các giao dịch giữa chủ đầu tư, nhà thầu và đơn vị phụ trách tài chính.
Về chuẩn mực kế toán, một số chuẩn mực liên quan trực tiếp đến kế toán xây dựng bao gồm Chuẩn mực số 01 về nguyên tắc chung, Chuẩn mực số 07 về kế toán hợp đồng xây dựng và Chuẩn mực số 15 về ghi nhận doanh thu. Các chuẩn mực này hướng dẫn cách xác định giá trị hợp đồng, phân bổ doanh thu theo giai đoạn cũng như xử lý các trường hợp chênh lệch giữa dự toán và thực tế.
Trong quá trình thanh tra thuế hoặc kiểm toán nội bộ, doanh nghiệp cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ gồm hợp đồng thi công, bảng dự toán, hồ sơ nghiệm thu, hóa đơn đầu vào và đầu ra, bảng phân bổ chi phí theo công trình. Việc lưu trữ thiếu chứng từ, sai thời điểm ghi nhận doanh thu hoặc không đúng định mức có thể khiến chi phí không được chấp nhận, dẫn đến truy thu thuế hoặc bị phạt hành chính.
Do đó, việc tuân thủ đầy đủ các quy định pháp lý và áp dụng đúng chuẩn mực kế toán không chỉ là yêu cầu bắt buộc mà còn là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp xây dựng vận hành ổn định, minh bạch và bền vững về tài chính.
Hiểu rõ kế toán xây dựng là gì giúp bạn xác định đúng vai trò của nghề trong quản lý tài chính công trình và toàn bộ hoạt động thi công. Đây là lựa chọn phù hợp với những ai yêu thích số liệu, cẩn trọng và có tư duy tổ chức. Careerlink.vn tin rằng, nếu được đào tạo bài bản và tích lũy kinh nghiệm thực tế, bạn hoàn toàn có thể phát triển ổn định và hiệu quả trong lĩnh vực này.
Trí Nhân