Nhiều người chỉ bắt đầu tìm hiểu lý lịch tư pháp là gì khi cần làm hồ sơ xin việc, du học hay các thủ tục pháp lý quan trọng. Thế nhưng, đằng sau tờ giấy tưởng chừng đơn giản này lại chứa đựng những thông tin có thể ảnh hưởng trực tiếp đến cơ hội nghề nghiệp và cuộc sống của bạn. Vậy lý lịch tư pháp thực chất là gì, tại sao lại cần thiết và cách để xin cấp nhanh chóng, chính xác? Hãy cùng khám phá chi tiết trong bài viết này.
Lý lịch tư pháp là gì? Khái niệm và ý nghĩa pháp lý
Lý lịch tư pháp là hồ sơ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp, ghi nhận tình trạng án tích, việc cấm đảm nhiệm chức vụ, thành lập, quản lý doanh nghiệp hoặc hợp tác xã của cá nhân, cùng các thông tin liên quan đến bản án, quyết định của tòa án.
Lý lịch tư pháp là bản ghi chính thức phản ánh tình trạng pháp lý của cá nhân.
Theo Luật Lý lịch tư pháp năm 2009, loại giấy tờ này được sử dụng nhằm chứng minh một cá nhân có hay không có án tích, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý nhân sự, đăng ký kinh doanh và các hoạt động tư pháp khác.
Ý nghĩa pháp lý của lý lịch tư pháp không chỉ nằm ở việc cung cấp thông tin xác thực về nhân thân trong các thủ tục hành chính, mà còn góp phần bảo đảm tính minh bạch và công bằng trong tuyển dụng, bổ nhiệm, hay xét duyệt hồ sơ. Đối với cá nhân, đây là căn cứ quan trọng để khẳng định sự trong sạch về mặt pháp lý, mở ra cơ hội học tập, làm việc và sinh sống ở trong nước cũng như quốc tế. Đối với cơ quan, tổ chức, lý lịch tư pháp là công cụ hỗ trợ đưa ra quyết định chính xác, giảm thiểu rủi ro và bảo vệ lợi ích hợp pháp.
Các loại phiếu lý lịch tư pháp và nội dung chi tiết
Theo Luật Lý lịch tư pháp 2009, phiếu lý lịch tư pháp được chia thành hai loại: Phiếu số 1 và Phiếu số 2, mỗi loại phục vụ cho mục đích sử dụng khác nhau.
Phiếu số 1 được cấp cho cá nhân, cơ quan, tổ chức có yêu cầu nhằm phục vụ công tác quản lý nhân sự, hoạt động kinh doanh hoặc các thủ tục hành chính thông thường. Nội dung phiếu số 1 bao gồm thông tin cá nhân cơ bản, tình trạng án tích (nếu có) và thông tin về việc cấm đảm nhiệm chức vụ, thành lập hay quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã. Trường hợp án tích đã được xóa, phiếu sẽ ghi “không có án tích”.
Phiếu số 2 chủ yếu được cấp cho cơ quan tiến hành tố tụng hoặc cá nhân theo yêu cầu của chính mình. Loại phiếu này thể hiện đầy đủ tình trạng án tích, bao gồm cả án tích đã được xóa, cùng các thông tin chi tiết về bản án, quyết định của tòa án. Do tính chất đầy đủ và chi tiết, phiếu số 2 thường dùng trong các thủ tục tố tụng hoặc khi cần xác minh lý lịch tư pháp một cách toàn diện.
Việc phân loại thành hai loại phiếu giúp đáp ứng nhu cầu sử dụng đa dạng, vừa bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của cá nhân, vừa bảo vệ bí mật đời tư trong những trường hợp không cần công khai toàn bộ thông tin pháp lý.
Đối tượng và thẩm quyền cấp phiếu lý lịch tư pháp
Theo quy định của Luật Lý lịch tư pháp, đối tượng được cấp phiếu bao gồm: công dân Việt Nam và người nước ngoài cư trú hoặc đã từng cư trú tại Việt Nam. Ngoài ra, cơ quan, tổ chức cũng có quyền yêu cầu cấp phiếu để phục vụ công tác quản lý nhân sự, đăng ký kinh doanh hoặc các hoạt động theo quy định pháp luật. Trong một số trường hợp đặc biệt, người đại diện hợp pháp có thể làm thủ tục xin phiếu cho người chưa đủ 14 tuổi hoặc cho người được ủy quyền.
Về thẩm quyền cấp, hiện có hai cơ quan chính: Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia và Sở Tư pháp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia cấp phiếu cho trường hợp người không xác định được nơi cư trú hoặc người nước ngoài. Sở Tư pháp địa phương cấp phiếu cho công dân Việt Nam và người nước ngoài cư trú trên địa bàn.
Đáng chú ý, từ năm 2025, một số nhiệm vụ cấp phiếu sẽ được chuyển giao cho Công an cấp tỉnh nhằm rút ngắn thời gian giải quyết và tăng tính tiện lợi cho người dân. Quy định này giúp quá trình xin cấp phiếu nhanh gọn hơn, đồng thời mở rộng điểm tiếp nhận hồ sơ trên phạm vi cả nước.
Thủ tục xin cấp phiếu lý lịch tư pháp mới nhất
Quy trình xin cấp phiếu lý lịch tư pháp hiện nay được thực hiện theo hướng đơn giản hóa, giúp cá nhân và tổ chức dễ dàng tiếp cận. Trước tiên, người yêu cầu cần chuẩn bị hồ sơ gồm: tờ khai yêu cầu cấp phiếu (theo mẫu quy định), bản sao giấy tờ tùy thân (CMND, CCCD hoặc hộ chiếu), giấy tờ chứng minh nơi cư trú, cùng giấy ủy quyền hoặc văn bản hợp pháp khác nếu nộp thay.
Về hình thức nộp hồ sơ, người dân có thể lựa chọn một trong ba cách:
- Nộp trực tiếp tại Sở Tư pháp hoặc Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia.
- Gửi qua đường bưu chính kèm bản sao giấy tờ cần thiết.
- Nộp trực tuyến thông qua Cổng dịch vụ công quốc gia hoặc ứng dụng VNeID, cho phép khai báo và thanh toán lệ phí online.
Sau khi tiếp nhận hồ sơ, cơ quan có thẩm quyền sẽ kiểm tra tính hợp lệ và xử lý theo trình tự. Thời hạn giải quyết thông thường không quá 10 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ; trường hợp cần xác minh nhiều nơi, thời hạn có thể kéo dài nhưng không vượt quá 15 ngày.
Việc đa dạng hóa hình thức nộp và rút ngắn thời gian xử lý đã giúp thủ tục xin cấp phiếu lý lịch tư pháp trở nên thuận tiện hơn, đáp ứng nhu cầu của cả cá nhân trong nước và người nước ngoài đang hoặc từng sinh sống tại Việt Nam.
Thời hạn, lệ phí và trường hợp miễn phí cấp phiếu
Theo quy định hiện hành, thời hạn cấp phiếu lý lịch tư pháp không quá 10 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ. Đối với trường hợp phải xác minh thông tin tại nhiều nơi hoặc hồ sơ của người cư trú ở nhiều tỉnh, thành phố, thời hạn giải quyết không quá 15 ngày làm việc. Riêng hồ sơ yêu cầu cấp phiếu cho công dân Việt Nam đang cư trú ở nước ngoài hoặc người nước ngoài đã rời Việt Nam, thời hạn có thể kéo dài đến 20 ngày làm việc.
Mức lệ phí xin cấp phiếu lý lịch tư pháp hiện nay là 200.000 đồng/lần/người; học sinh, sinh viên, người có công với cách mạng và thân nhân của họ được giảm 50% lệ phí. Đối tượng thuộc diện hộ nghèo, người cư trú tại xã đặc biệt khó khăn, người cao tuổi hoặc trẻ em được miễn hoàn toàn lệ phí.
Người yêu cầu cấp nhiều phiếu trong một lần nộp hồ sơ chỉ phải nộp lệ phí cho một phiếu, các phiếu bổ sung sẽ được cấp miễn phí.
Quy định rõ ràng về thời hạn, lệ phí và miễn phí giúp người dân chủ động trong việc chuẩn bị hồ sơ, đồng thời bảo đảm tính minh bạch và công bằng trong việc tiếp cận dịch vụ công.
Cách tra cứu và kiểm tra lý lịch tư pháp trực tuyến
Người dân có thể tra cứu và kiểm tra thông tin lý lịch tư pháp trực tuyến thông qua Cổng dịch vụ công quốc gia hoặc Cổng dịch vụ công của Bộ Tư pháp. Sau khi đăng nhập tài khoản, người yêu cầu chọn dịch vụ “Tra cứu tình trạng hồ sơ cấp phiếu lý lịch tư pháp” và nhập mã hồ sơ cùng thông tin cá nhân để hệ thống trả kết quả.
Ngoài tra cứu tiến độ xử lý hồ sơ, người sử dụng còn có thể kiểm tra tính hợp lệ của phiếu đã được cấp. Bằng cách nhập mã số xác thực hoặc quét mã QR in trên phiếu, hệ thống sẽ hiển thị thông tin đối chiếu, giúp phát hiện kịp thời trường hợp giả mạo hoặc sai lệch dữ liệu.
Nếu phát hiện thông tin chưa chính xác, người yêu cầu cần liên hệ ngay với cơ quan đã cấp phiếu để được điều chỉnh, kèm theo giấy tờ chứng minh. Việc tra cứu và xác minh trực tuyến giúp tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại, đồng thời tăng tính minh bạch và an toàn trong quá trình sử dụng lý lịch tư pháp.
Những lưu ý khi sử dụng phiếu lý lịch tư pháp
Phiếu lý lịch tư pháp có thời hạn sử dụng tùy thuộc vào yêu cầu của cơ quan tiếp nhận hồ sơ, thường dao động từ 3 đến 6 tháng. Vì vậy, người dân nên xin cấp phiếu sát với thời điểm nộp hồ sơ để đảm bảo giá trị pháp lý.
Tùy mục đích, bạn cần lựa chọn đúng loại phiếu: Phiếu số 1 dùng trong thủ tục hành chính thông thường như xin việc, bổ nhiệm, du học, kết hôn; Phiếu số 2 dùng trong tố tụng hoặc khi cần thông tin đầy đủ, chi tiết.
Phiếu phải được giữ gìn cẩn thận, tránh nhàu nát, ướt hoặc mất mã xác thực, vì có thể làm giảm giá trị sử dụng. Trong trường hợp thông tin trên phiếu không chính xác, cần liên hệ ngay với cơ quan cấp để được điều chỉnh.
Việc sử dụng phiếu đúng mục đích, đúng thời hạn không chỉ đảm bảo quyền lợi cá nhân mà còn góp phần duy trì tính minh bạch, chính xác của thông tin pháp lý trong các giao dịch và thủ tục hành chính.
Câu hỏi thường gặp về lý lịch tư pháp
Có thể xin cấp nhiều phiếu cùng lúc không?
Có. Người dân được yêu cầu cấp nhiều phiếu trong cùng một hồ sơ và chỉ nộp lệ phí cho một phiếu.
Có thể yêu cầu cấp phiếu bằng tiếng Anh không?
Có. Một số địa phương hỗ trợ cấp phiếu song ngữ nếu người yêu cầu ghi rõ trong tờ khai.
Làm mất phiếu lý lịch tư pháp có được cấp lại không?
Có. Bạn cần nộp hồ sơ xin cấp lại như lần đầu, kèm giấy tờ tùy thân hợp lệ.
Lý lịch tư pháp là gì không chỉ là một khái niệm pháp lý đơn thuần mà còn là “tấm thẻ” phản ánh uy tín và trách nhiệm của mỗi cá nhân trước pháp luật. Chuẩn bị và sử dụng loại giấy tờ này đúng quy định sẽ giúp quá trình học tập, làm việc hay hội nhập quốc tế trở nên thuận lợi hơn. Cảm ơn bạn đọc đã quan tâm và theo dõi bài viết.
Trí Nhân